Manifestua

Duela hamarkada gutxi arte, Espainiar estatuan, haur gehienek, bai herrietan bai hiri handietan, aukera zuten ikastetxera oinez joateko eta kaleak jolaserako erabiltzeko, pertsona helduen laguntzarik gabe. Gaur egun, mugimenduen autonomia hori erabat mugatu du ibilgailu pribatuan mugitzea lehenesten duen hiri-ereduak, eta horrek hainbat ondorio eragin ditu haurren bizitzan, garapen-aukeretan eta osasunean.

Honek guztiak segurtasunean dituen ondorioez gain, beharrezkoa da baita ere, haurren garapena eta osasuna baldintzatzen duten airearen kalitatean eta espazio publikoan dituen beste inpaktu batzuk ikusaraztea.

Familiek arriskuaz duten pertzepzioa dela eta, handitu egin dira ibilgailu pribatuan egiten diren joan-etorriak eta auto-ilarak ikastetxeetako ateetan. Horrela, gurpil zoro bat sortu da, apurtzeko zaila dena: auto gehiago, arrisku handiagoa, neska eta mutil gutxiago oinez, auto gehiago, arrisku handiagoa, neska eta mutil gutxiago oinez.

Kaleetan mugikortasun motorizatua nagusi izateak kalte egiten dio haurren segurtasunari eta autonomiari. Zirkulazio-istripuak dira oraindik ere 15 urtetik beherakoen heriotza-eragile nagusietako bat, eta adin-talde horietako oinezkoen kopurua 1.800 ingurukoa da azken urteotan [1].

Eskola-inguruneetan ez dira ikusten zirkulazio-arauak betetzearen adibide onenak. Aitzitik, bideen saturazioa, presak eta tokiko agintarien nolabaiteko permisibitatea direla eta, sarrera-irteera orduetan, sarritan izaten dira ilara bikoitzak, espaloietan eta oinezkoentzako pasabideetan kotxeak aparkatuta eta, gainera, oinez edo bizikletaz doazenentzat arrisku erreala sortzen duten beste portaera batzuk.

Europako herrialdeen artean osasun publikoko arazo hau larriena denen artean dago Espainiar estatua: gehiegizko pisua dute adingabeen %40 inguruk, horien artean haurren %19k —ia bostetik batek— eta nesken %17k obesitatea dute. [2].

Haurren obesitateak berehalako eta epe luzeko ondorioak ditu osasun fisiko, sozial eta emozionalean. Obesitatea duten adin txikikoek beste gaitz kroniko batzuk izateko arrisku handiagoa dute: asma, loaren apnea, hezur eta artikulazioetako arazoak, 2 motako diabetesa eta bihotzeko gaixotasunak. Isolamendu soziala, depresioa eta autoestimu baxua izateko arrisku handiagoa ere badute.

Haurren gehiegizko pisua estu-estu lotuta dago sedentarismoarekin eta gure adingabeek eguneroko gutxieneko ariketa egiteko duten zailtasunarekin; besteak beste, eskolarako joan-etorri aktiboa eta auzoko ingurunean jarduera fisikoa.

Zaratak gure nerbio-sistema autonomo eta endokrinoan eragiten du, eta aldaketak eragiten ditu bihotz-maiztasunean, presio arterialean eta estresari lotutako hormonen askapenean, kortisolean adibidez. Hainbat ikerketaren arabera, lotura antzeman da kutsadura akustikoaren eta funtzio kognitiboaren narriadura, hormona-asaldura (diabetea barne), garun-hodietako istripu eta osasun mentaleko arazoen artean, hala nola depresioa eta estresa [6].

Europan, kalkuluen arabera, zaratak 72.000 ospitaleratze eta 16.600 heriotza goiztiar baino gehiago eragiten ditu urtean, eta, hori baieztatzeko ikerketa gehiago egin behar diren arren, datu batzuek iradokitzen dute zarata arrisku-faktorea izan daitekeela haurren portaera eta arreta-arazoen garapenean. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, zaratarekiko esposizioa izan daiteke haurtzaroan gerta daitekeen gorreriaren arrazoietako [7].

Ibilgailuek eta industria-jarduerek eragindako kutsadura atmosferikoak, asfaltozko zoladurak (beroa atxikitzen du eta lurra iragazgaitz bihurtzen du) eta eraikinen arteko hurbiltasunak (beroa askatzea eragozten du) “hiriko bero-uharteak” izenekoak sortzen dituzte. Faktore horiek guztiek, berdegunerik (parkeak, zuhaitzak) eta urdinik (itsasoa, ibaiak, urmaelak, iturriak) ez egotearekin batera, tenperatura-igoerak eragiten dituzte, eta horrek ondorio larriak eragiten ditu osasunean, batez ere haurrengan eta adineko pertsonengan.

Hainbat ikerketek erakusten dute, bestalde, espazio naturalizatuek efektu moteltzailea dutela hirietako tenperatura eta heriotza-tasaren igoeraren aurrean. Eta gero eta ebidentzia gehiago dago hiriko berdea onuragarria dela biztanleriaren osasun mental eta kardiobaskularrerako (estresa murrizteagatik), bai eta haurren neurogarapenerako ere [8]. Klima-aldaketaren ondorioak, gainera, benetako erronka izango dira hirietako erosotasun klimatikoari dagokionez, eraikinak eta hiri-espazio publikoak ez baditugu prestatu eta egokitzen aurreikusten den tenperatura-igoerara eta bero-boladen eragin handiagora. [9].

COVID-19 pandemiak sortutako osasun-larrialdiko egungo testuinguruak agerian utzi du mugikortasun jasangarriak berebiziko garrantzia duela ibilgailuen zirkulazioa, kutsadura, zarata eta abar murrizteko. Konfinamendu garaian, errekuntza-ibilgailuak gutxiago erabiltzeagatik eta orokorrean jarduera murrizteagatik, nabarmen jaitsi zen kutsadura Espainiar estatu osoan; adibidez, NO2-aren mailak behera egin zuen estatuko hiri nagusietan,% 58ko murrizketarekin [10]. Zoritxarrez, konfinamendu ondorengo jarduerari berriro ekin ondoren, kutsadura-mailak handitu egin dira berriro, eta konfinatu aurreko mailetara iritsi dira. Gainera, azken hilabeteetan argitaratutako ikerketek iradokitzen dute airearen kutsadurarekiko esposizio kronikoak COVID-19 dela eta heriotza arrisku handiagoa edo osasun konplikazioak eragin ditzakeela [11], [12], [13]. Horrek guztiak agerian uzten du aldaketa estrukturalak egin behar direla erabiltzen ditugun mugikortasun eta logistika-sistemetan eraldaketa sakonak eginez, kutsadura modu iraunkorrean murrizteko.

Pandemiak, halaber, COVID-19ren transmisioa murriztera behartzen gaitu hezkuntza-ingurunean. Hezkuntza eta Osasun Ministerioak, autonomia-erkidegoekin lankidetzan, «2020-2021 ikasturtean ikastetxeentzat prebentzio, higiene eta osasuna sustatzeko neurriak COVID_19 aurrean» gidak eskola-ingurune seguruak sortzeko beharra planteatzen du, beste neurri askoren artean, eskolara sartzeko eta irteteko orduetan eta tokietan kontaktuak mugatzea ahalbidetuko duten neurriak ezarriz. Horrek esan nahi du ikastetxeetako sarbideetan egoteko eta elkartzeko espazio fisikoa handituko duten erabakiak hartu behar direla, mugikortasun aktiboa eta osasungarria sustatzeko eta kutsatzeko arriskua murrizteko, beste esku-hartze ildo batzuekin batera.